ابتدای آبان‌ماه 1399 بود که مرکز شورای ملی رقابت، مجوز افزایش قیمت آن دسته از خودروهای شرکت‌های خودروسازی که شورای رقابت قبلاً برای آن‌ها دستورالعمل نرخ‌گذاری تعیین کرده بود را صادر کرد. این مرکز در نامه‌ای به وزیر صنعت، معدن و تجارت در 6 آبان‌ماه 1399، ملاک افزایش قیمت خودرو در سه ماهۀ سوم امسال را حداکثر تا سقف تورم اعلام شده در تاریخ 22 مهرماه 1399 از سوی بانک مرکزی اعلام کرد. 

سرماگران قصد دارد در این مطلب وضعیت بازار خودرو در ایران را در نسبت با این تصمیم بررسی کند و در نهایت از تاثیر بازارهای دیگر به‌خصوص ارز، بر روی بازار خودرو بگوید و در نهایت هم به این سوال جواب دهد که اگر قرار است خودرو ارزان شود، این ارزانی تا چه حد خواهد بود؟

پیش‌بینی بازار خودرو در ایران

بسیاری از تحلیل‌گران بازار خودرو بالا یا پایین‌ رفتن قیمت خودرو را وابسته به نرخ دلار می‌دانند و تصمیم شورای رقابت را هم در همین راستا ارزیابی می‌کنند. بر این اساس حتی اگر تورم را معیار در نظر بگیریم، باز خود این تورم ناشی از قیمت دلار است که این‌گونه در حال بالا رفتن است. 

برای مثال دکتر کاکایی استاد دانشکدۀ مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت معتقد است در هفته‌های پیش رو حباب قیمتی کالاها به خصوص خودروها و به ویژه خودروهای خارجی تخلیه می‌شود، اما در مجموع همه چیز متناسب با نرخ روز دلار تعیین قیمت خواهد شد. 

به عنوان مثال پراید با قیمت‌های امروز یک خودروی 5000 دلاری محسوب می شود، در حالی که «رنو کوئید» به عنوان یکی از ارزان‌ترین خودروهای حال حاضر جهان (در بازار هندوستان) حدود 7500 دلار قیمت دارد. در صورتی که پراید حتی امکاناتی از جمله کولر و کیسه هوا را ندارد؛ بنابراین نمی‌توان انتظار داشت پراید به قیمت 50 تا 60 میلیون تومان بازگردد. 

نایب رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودروی پایتخت هم معتقد است: « قیمت‌ها در بازار خودرو به ویژه خودروهای خارجی، حبابی و غیر واقعی است و افراد به‌دلخواه خود قیمت می‌دهند. اگر دلار تا مرز 18000 تا 20000 تومان ریزش کند، قیمت کاذب خودروهای خارجی دست‌کم تا 40 درصد فرو خواهد ریخت». وی هم این کاهش را متناسب با فروریختن قیمت دلار دانست و به خریداران توصیه کرد در چنین فضایی خرید خود را به تعویق بیندازند؛ هرچند حدود سه ماه است که عملاً بازار قفل بوده و در رکود کامل است. 

اما از طرفی با وجود این‌که قیمت‌ها در آبان‌ماه تا حدود 25 درصد نسبت به تابستان افزایش یافت، شاهد این هستیم که در بازار قیمت‌ها همچنان روند نزولی خود را طی می‌کنند و این نشان می‌دهد که بازار خودرو هم ممکن است خودش دست به کار شود و برای رونق به خرید و فروش، قیمت‌ها به سمت واقعی‌شدن تا انتهای سال پیش برود. 

تاثیر قیمت دلار بر بازار خودرو

امرالله امینی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است که تورم خودرو تبلور ناکارآمدی مدیریت، تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌های متناقض است و تاکید می‌کند که اگر وابستگی ارزی پراید را 15 درصد در نظر بگیریم، گرانی 85 درصد دیگر آن محصول ناکارآمدی سیستم، دلال‌بازی افراد و حتی شرکت‌های خودروساز است. او در خصوص چشم انداز بازار دلار و خودرو چنین می‌گوید: با توجه به مسائل سیاسی در حوزه روابط بین‌الملل، در صورت وجود سیگنال‌های مثبت برای کشور، کاهش قیمت دلار تا مرز 18000 تا 20000 تومان محتمل است. به گفته امینی، با توجه به شرایط تورمی حاکم بر اقتصاد ایران، انتظار کاهش بیش از این مقادیر با واقعیت مطابقت ندارد.

در همین رابطه یکی از نمایشگاه‌داران به ایرنا از تغییر لحظه‌ای قیمت خودرو با تغییر ارز می‌گوید و به این نکته اشاره می‌کند که به هیچ عنوان معامله‌ای در بازار انجام نمی‌شود و حتی فروشندگانی که در مقابل این کاهش مقاومت می‌کنند، به ناچار به کاهش قیمت‌ها تن می‌دهند.

همه این اظهارنظرها در حالی است که معیار افزایش قیمت خودرو برای شورای ملی رقابت، حداکثر سقف تورم است و حرفی از قیمت ارز به میان نیامده است. از طرفی در روزهای ابتدایی مهرماه قیمت ارز افزایش نداشته است و در نوسانات ارزی، حتی قیمت ارز کمی هم پایین آمده است. در عین حال اصطلاحا کف بازار، کاهش قیمت خودرو را وابسته به کاهش قیمت ارز می‌داند. سوالی که اینجا همچنان باقی می‌ماند این است که، حالا که قیمت خودروها افزایشی بین 15 تا 25 درصدی نسبت به تابستان داشته است آیا با کاهش قیمت ارز، این قیمت‌های مصوب تا آخر سال کاهش خواهد یافت؟ البته باید توجه داشت که دلیل این‌که بسیاری قیمت ماشین را به نوسانات ارز وابسته می‌دانند این است که خودرو در ایران کالای مصرفی نیست و کالای سرمایه‌ای است و تاکید شورای ملی رقابت بر تورم در تعیین قیمت خودرو، برای عده بسیاری از بازاری‌ها در واقع طفره‌رفتن از پذیرش همین واقعیت است که مردم خودرو را سرمایه خود می‌دانند.

از طرفی قیمت خودرو در مسیر خود، انتخابات 1400 در ایران را در پیش رو دارد. به احتمال زیاد پس از انتخابات شاهد نوسانات قیمت ارز خواهیم بود و آنجاست که عیار ارتباط قیمت خودرو به ارز و حداکثر تورم بیشتر مشخص خواهد شد. 

خودرو تا چقدر ارزان خواهد شد؟ برنامه‌های وزیر صمت برای خودرو چیست؟

فرض کنیم، خودرو ارزان می‌شود. سوال این است که تا چه حد؟ این پرسشی است که خریدارانی که  برای خرید خودرو دست نگه داشته‌اند از خودشان می‌پرسند.  فیروز نادری، فعال بازار خودرو در پاسخ به این سوال گفته است: «اگر بانک مرکزی ارز مورد نیاز را به بازار عرضه کند و قیمت دلار ارزان شود، قیمت تمام خودروهای ایرانی دوباره ارزان خواهد شد». پس باز هم پای دلار در میان است و این یعنی هر چه دلار ارزان‌تر، قیمت خودرو ارزان‌تر می‌شود.

از طرفی سعید موتمنی، رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران معتقد است که حتما قیمت ها کاهش می‌یابد چون شیوه عملکرد خودروسازان تغییراتی مثبت را نشان می دهد در عین حال با تداوم ماندگاری ثبات در دیگر بازارها قیمت خودرو نیز لازم است کاهش یابد. به نظر می‌رسد موتمنی، برگزاری فروش‌های فوق‌العاده دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا و همچنین برنامه‌های پیش روی وزیر جدید صمت را مدنظر دارد.

رزم حسینی، وزیر جدید معتقد است که باید عرضه خودرو را افزایش و قیمت مواد اولیه برای تولید خودرو را کاهش داد چون نظام عرضه و تقاضا در بازار خودرو بهم خورده است. از طرفی او از شکستن انحصار و ایجاد بازار رقابتی برای عرضه خودرو هم دفاع می‌کند. رزم حسینی، معتقد است قیمت خودرو در ایران بالاست و باید کاهش یابد و به یک بازیگر مهم دیگر هم اشاره می‌کند: «بخشی از این مشکل مربوط به سیاست‌های پولی و مالی کشور و جریان یا هدایت نقدینگی به سمت بورس است». پس علاوه بر دلار و تورم باید بورس را هم به معادلات ارزانی یا گرانی خودرو اضافه کرد.